Opa maakt zich zorgen

Als mannen – vooral mannen – ouder worden en kleinkinderen krijgen, gaan ze zich ineens zorgen maken om de toekomst van de wereld. Mensen als Wijffels, Winsemius en Lubbers spannen zich – na hun carrière – bovenmatig in om ons te laten weten dat het helemaal verkeerd gaat aflopen met de wereld als we als de wiedeweerga ons gedrag veranderen en voortaan duurzaam door het leven gaan.

Early warnings

Inmiddels heb ik ook twee kleinkinderen – en nog een paar op komst. Ik maakte me nog niet zoveel zorgen over hun toekomst tot ik het rapport ‘Late lessons from early warnings’ las, dat eind januari werd gepubliceerd door het Europese Milieu Agentschap in Kopenhagen. Daarin worden een stuk of twintig ‘early warmings’ behandeld, variërend van klimaatverandering en overstromingen tot de aanwezigheid van Bisfenol A in plastic flesjes en hormonen in oppervlaktewater.

Denkend aan mijn kleinkinderen bladerde ik meteen door naar de ‘emerging issues’ in  het rapport. Dat zijn immers de bedreigingen waar zij mee te maken krijgen. In het rapport van het Agentschap worden onder meer radioactieve straling, genetisch gemodificeerd voedsel en de straling van mobieltjes aangemerkt als de opkomende risico’s van de 21^ste eeuw. De manier waarop dat gebeurt is echter tamelijk onevenwichtig, om niet te zeggen misleidend.

Radio-actief

In het hoofdstuk over radioactieve straling bijvoorbeeld wordt gesuggereerd dat het ongeval met de kerncentrales in Fukushima in 2011 de komende decennia veel gezondheidsproblemen zal veroorzaken in Japan als gevolg van radio-actieve straling. Daarbij wordt sterk geleund op de buitengewoon twijfelachtige schattingen van Alexey Yaboklov over de gevolgen van de ramp in Tsjernobyl in 1986.

Yaboklov beweerde in 2006 dat de radioactieve straling als gevolg van Tsjernobyl wereldwijd tot 100.000 extra kankerdoden zal leiden. Die bewering werd al bij verschijnen van het Greenpeace-rapport in 2006 ruimschoots weerlegd in een zeer gedegen studie van de Expert Group Health van het Chernobyl Forum. De vele tientallen experts die daaraan meewerkten kwamen niet verder dan 4000 tot 9000 extra gevallen van kanker. In 2006 heb ik een uitgebreide analyse gemaakt van beide rapporten (hier).

Het feit dat Yaboklov met zijn overdreven schattingen van de aantallen Tsjernobyldoden nu toch weer opduikt, doet vermoeden dat het Europese Milieu Agentschap – net als Greenpeace indertijd- een geheime agenda heeft, namelijk het zoveel mogelijk opkloppen van de risico’s om kernenergie blijvend in een kwaad daglicht te stellen.

Mobieltjes

Het vermoeden dat de ‘Late lessons from early warnings’ vooral zijn bedoeld om risico’s op te kloppen, wordt nog eens versterkt in het hoofdstuk dat gaat over mobiele telefoons en het risico van hersentumoren. Eigenlijk hoef ik daar niet zoveel over te zeggen. Collega’s Elmar Veerman en Nadine Boke hebben daar afgelopen jaar al afdoende over geschreven respectievelijk hier en hier.

Nog even kort: Hoewel we massaal mobiel bellen, komen er niet meer hersentumoren voor dan vroeger. Onderzoek naar de mate van bellen en het ontstaan van hersentumoren heeft geen dosis-respons relatie opgeleverd. En tot slot: mobieltjes zenden geen radio-actieve straling uit, maar radiogolven, die geen schade toebrengen aan DNA.

Net als met Yablokov en zijn 100.000 stralingsdoden zien de onderzoekers van het Europese Milieu Agentschap er echter geen been in om uitgebreid en kritiekloos te putten uit het twijfelachtige onderzoek van de Zweedse oncoloog Lennart Hardell, die stelt dat mobiel bellen het risico op een hersentumor met 30 procent verhoogd. Dat terwijl het aantal hersentumoren de laatste decennia niet is gestegen, iets dat je niet kunt zeggen van het aantal mobiele bellers.

GMO

Ook bij mijn laatste voorbeeld, de mogelijke effecten op de gezondheid van genetisch gemodificeerde gewassen, verschijnt een buitengewoon discutabel onderzoeker, Giles Eric Seralini ten tonele. Hij beweert dat het eten van genetisch gemodificeerde maïs leidt tot tumoren bij ratten als je ze twee jaar volgt.

Luttele weken na het verschijnen van zijn onderzoek werd het al neergesabeld door onder meer de EFSA (European Food Safety Organisation) en een heel leger anderen als zijnde een flagrant geval van verkeerde voorstelling en beoordeling van data. Desondanks gebruiken de onderzoekers van het Europees Milieu Agentschap als bewijs voor hun bewering dat genetisch gemodificeerde gewassen het asbest van de 21^ste eeuw zijn.

Angst

Al lezend en bladerend in het rapport van het Europees Milieu Agentschap is er dus inderdaad reden om me zorgen te maken over mijn kleinkinderen. Niet zozeer vanwege de gevaren die worden geschetst, maar wel over de manier waarop we er in Europa mee omgaan. Uit het rapport spreekt vooral angst voor verandering en (technologische) vernieuwing. Als we niet oppassen is Europa straks het Afrika van de 21^ste eeuw. Dat lijkt me wel een goede reden om me zorgen te maken over de toekomst van mijn kleinkinderen.